Janë barna që përdoren për të ngadalësuar progresin e sëmundjeve autoimune dhe inflamatore duke zvogëluar inflamacionin dhe parandaluar dëmtimin e kyçeve. Barnat biologjike që modifikojnë sëmundjen reumatike janë barna të prodhuara në qeliza që targetojnë molekula të veçanta, ndërsa barnat sintetike që modifikojnë sëmundjen reumatike janë molekula të vogla kimike që veprojnë në mënyrë më të përgjithshme në sistemin imunitar
Dr. Besim Demolli
Specialist i reumatologjisë
Tel. +38344727068
Barnat biologjike janë terapi të avancuara që synojnë trajtimin e formave të ndryshme të artritit, si artriti reumatoid, artriti psoriatik dhe spondiliti ankilozant. Ato veprojnë duke ulur inflamacionin dhe ngadalësuar dëmtimin që artriti shkakton në nyje, duke ndryshuar thelbësisht progresionin e sëmundjes, jo vetëm duke lehtësuar simptomat.
Zgjedhja e trajtimit varet nga lloji i artritit dhe çdo gjendje tjetër shëndetësore që keni, për të përshtatur trajtimin në mënyrë individuale. Barnat më të zakonshme biologjike të cilat modifikojnë sëmundjen reumatike përfshijnë: Abatacept, Adalimumab, Anakinra, Belimumab, Certolizumab pegol, Etanercept, Golimumab, Guselkumab, Infliximab, Ixekizumab, Risankizumab, Rituximab, Sarilumab, Secukinumab, Tocilizumab, Ustekinumab.
Një nga klasifikimet më të përdorura për barnat biologjike modifikues të sëmundjes reumatike është:
▪ Inhibitorë të TNF α (p.sh. adalimumab, etanercept, infliximab, certolizumab pegol, golimumab)
▪ Modulatorë të sinjalizimit për qelizat T (abatacept)
▪ Bllokues të receptorëve për IL-6 (tocilizumab, sarilumab, dhe siltuximab)
▪ Antitrupa anti-CD20 (rituximab, ocrelizumab, ofatumumab, ublituximab)
Barnat sintetike që modifikojnë sëmundjen reumatike
Këto janë terapi sintetike që veprojnë duke synuar rrugë specifike të ngjarjeve imunologjike, por nuk përzihen me qeliza të gjalla, janë molekula të vogla që zakonisht merren me gojë.
Shembuj të barnave sintetike modifikues të sëmundjes reumatike përfshijnë: Apremilast, Baricitinib, Filgotinib, Tofacitinib, Upadacitinib.
- Tofacitinibi është një ilaç sintetik antireumatik modifikues i sëmundjes (DMARDs) i synuar që vepron duke penguar rrugët e Janus kinazës (JAK) për të zvogëluar inflamacionin. Përdoret për të trajtuar artritin reumatoid, artritin psoriatik dhe kolitin ulceroz, shpesh kur pacientët kanë pasur një përgjigje të pamjaftueshme ose intolerancë ndaj DMARD-ve të tjera, dhe mund të përdoret vetëm ose me DMARDs sintetike konvencionale si metotreksati.
A duhet të vizitohem rregullisht te mjeku reumatolog gjatë marrjes së barnave sintetike ose biologjike që modifikojnë sëmundjen reumatike?
Pas fillimit të trajtimit me terapinë e lartcekur, juve ju duhet vizita me mjekun tuaj specialist reumatolog për të biseduar se si janë rezultatet pas këtij trajtimi. Pastaj konsultat e rregullta do të jenë 3, 4, 5 ose 6 muaj pas fillimit të trajtimit, varësisht nga trajtimi që po merrni. Më pas do të ndiqeni rregullisht çdo 6 muaj.
Çfarë ndodh nëse trajtimi im i ri me barna sintetike ose biologjike modifikuese të sëmundjes reumatike nuk funksionon?
Zakonisht duhen rreth 3–6 muaj kohë në mënyrë që barnat biologjike ose sintetike që modifikojnë sëmundjen tuaj reumatike të jenë plotësisht efektive, megjithëse disa pacientë e ndiejnë përfitimin shumë më shpejt. Ne mund t’ju përshkruajmë disa ilaçe të tjera për të ndihmuar me simptomat ndërsa presim që barnat biologjike ose sintetike të kenë efekt.
Nëse ilaçi juaj i ri nuk ndihmon në përmirësimin e simptomave tuaja, mund të na duhet të ndalojmë ilaçin, të lejojmë që ai të dalë nga sistemi juaj dhe të vendosim për një trajtim alternativ. Ndonjëherë, ilaçi juaj do të funksionojë shumë mirë në fillim, por mund të humbasë efektin me kalimin e kohës. Është e rëndësishme që të merrni pjesë në takimet e ndjekjes në mënyrë që të kontrollojmë sa mirë po funksionon ilaçi juaj. Ju lutemi të jeni gjithmonë të sinqertë me mënyrën se si ndihen simptomat tuaja.
Infeksionet
Nuk duhet të merrni barna biologjike ose sintetike që modifikojnë sëmundjen reumatike nëse nuk ndiheni mirë në ndonjë mënyrë, nëse aktualisht po merrni antibiotikë ose nëse sapo keni pasur ose do të keni ndonjë ndërhyrje kirurgjikale në javët e ardhshme.
A keni ndonjë nga këto probleme?
▪ Dhimbje fyti
▪ Kollë / ftohje
▪ Diarre dhe/ose të vjella
▪ Temperaturë e lartë
▪ Djegie ose dhimbje gjatë urinimit
▪ Plagë ose prerje që mund të jenë të infektuara
▪ Simptoma të tipit gripoz
▪ Ndjesi vështirësie në frymëmarrje
▪ Trajtim dentar si nxjerrja e dhëmbit ose mbushja e kanalit rrënjor
▪ Një operacion
Pas një infeksioni
Zakonisht është e sigurt të rifilloni me barna biologjike ose sintetike që modifikojnë sëmundjen reumatike kur ndiheni mirë dhe nuk keni shenja të simptomave të një infeksioni.
Nëse keni marrë antibiotikë
Ne rekomandojmë të mos filloni trajtimin deri të paktën 48 orë pas përfundimit të kurës së antibiotikëve, për sa kohë që jeni mirë.
Nëse rifilloni terapinë tuaj me barna biologjike ose sintetike që modifikojnë sëmundjen reumatike në një ditë të ndryshme nga dita juaj e zakonshme e injektimit, kjo do të bëhet dita juaj e re e injektimit dhe duhet të llogaritni intervalin e dozimit nga kjo ditë. Mos e shkurtoni kurrë hendekun midis dozave.
Nëse zhvilloni herpes zoster ose bini në kontakt me dikë që ka li të dhenve ose herpes zoster (dhe nuk e keni pasur më parë), ndërpritni barin biologjik ose sintetik dhe kërkoni ndihmë mjekësore.
A mund të bëj ndonjë vaksinim ndërsa jam duke u trajtuar me barna biologjike ose sintetike që modifikojnë sëmundjen reumatike?
Ndërsa merrni një ilaç kundër viruseve të gjalla, nuk mund të bëni asnjë vaksinë, siç është vaksina kundër etheve të verdha.
Mjeku juaj i familjes ose infermierja e praktikës mund të diskutojë me ju rreziqet dhe përfitimet e mundshme të çdo vaksinimi dhe t’ju këshillojë se cilat vaksina janë të gjalla.
Nëse jeni në të 70-at dhe ju ofrohet vaksina kundër herpesit, ju lutemi konsultohuni me mjekun e familjes nëse ata ofrojnë vaksinën jo të gjallë kundër herpesit, e cila është e sigurt për ju. Ju nuk mund të bëni vaksinim me vaksinë kundër herpesit të gjallë.
Vaksinimi vjetor kundër gripit, vaksinimi 5-vjeçar kundër pneumonisë dhe vaksinat kundër Covid nuk janë të gjalla dhe si të tilla rekomandohet të merren edhe gjatë kohës së trajtimit me barna biologjike ose sintetike që modifikojnë sëmundjen reumatike.
- Shtatzënia dhe ushqyerja me gji
A mund të planifikoj shtatzëninë dhe a mund të ushqej fëmijën me gji ndërsa marr barna biologjike ose sintetike që modifikojnë sëmundjen reumatike?
Edhe pse kemi më shumë informacion që sugjeron se disa barna biologjike ose sintetike që modifikojnë sëmundjen reumatike janë të sigurta për t’u përdorur në tremujorë të caktuar të shtatzënisë, në përgjithësi këshillohet që të mos mbeteni shtatzënë ndërsa merrni një bar biologjik ose sintetik, përveç nëse e keni diskutuar më parë këtë me konsulentin tuaj reumatolog dhe ju është thënë se është e sigurt të vazhdoni.
Mjeku juaj specialist reumatolog do të jetë në gjendje të diskutojë se cili trajtim rekomandohet më shumë për rrethanat tuaja individuale dhe kur trajtimi duhet të ndërpritet (ose nëse keni nevojë që ai të vazhdojë). Kjo gjithashtu do të ndikojë nëse fëmija juaj mund të marrë vaksina të gjalla midis lindjes dhe moshës 6 muajsh.
Në përgjithësi, duhet të siguroheni që të përdorni kontraceptivë të besueshëm ndërsa merrni një bar biologjik ose sintetik. Nëse mbeteni shtatzënë papritur, ju lutemi ta diskutoni këtë sa më shpejt të jetë e mundur me mjekun tuaj reumatolog.
Disa barna mund të vazhdojnë gjatë ushqyerjes me gji, por përsëri kjo duhet të diskutohet me klinicistin tuaj.
*** Certolizumab pegol (Cimzia) nuk e kalon placentën dhe për këtë arsye mund të përshkruhet gjatë gjithë shtatzënisë nëse është klinikisht e nevojshme. Megjithatë, duhet të ndërpritet dy javë para lindjes për të zvogëluar rrezikun e infeksionit tek nëna gjatë periudhës së lindjes.
A mund të bëhem prind ndërsa marr bari biologjik modifikues të sëmundjes reumatike?
Edhe pse mendohet se një numër terapish mund të konsiderohen të sigurta për burrat që dëshirojnë të bëhen prindër, këshillohet që ta diskutoni këtë së pari me mjekun tuaj reumatolog. Ky vendim merret bazuar në nevojat tuaja personale dhe mendimet tuaja merren në konsideratë para se të vendoset përfundimisht.
Çfarë ndodh nëse kam nevojë për ndërhyrje kirurgjikale?
Për ndërhyrje kirurgjikale të planifikuara – Do t’ju duhet të ndërprisni trajtimin për një kohë të caktuar paraprakisht për të ulur rrezikun e infeksionit. Ju lutemi kontaktoni mjekun tuaj shumë më herët në mënyrë që t’ju këshillojë për kohën e duhur për të ndërprerë barin tuaj.
Për ndërhyrje kirurgjikale emergjente – Është e rëndësishme që ta njoftoni ekipin kirurgjikal se kur keni marrë dozën e fundit të barit, në rast se keni nevojë për antibiotikë parandalues.
Pas ndërhyrjes kirurgjikale – Zakonisht mund t’i rifilloni barnat kur plaga juaj tregon shenja shërimi, çdo qepje/kapëse është hequr, nuk ka ënjtje, skuqje ose rrjedhje të konsiderueshme dhe nuk ka infeksion të vazhdueshëm jo-kirurgjikal. Zakonisht kjo zgjat rreth 14 ditë.
Çfarë duhet të bëj nëse kam efekte anësore nga ilaçi im?
Fletëpalosja informative e dhënë me ilaçin tuaj do të rendisë efektet anësore të mundshme dhe disa informacione mbi gjasat e ndodhjes së tyre.
▪ Në përgjithësi, efektet anësore më të zakonshme janë ndryshimet në analizat e gjakut (prandaj i monitorojmë ato) ose rritja e frekuencës së infeksioneve.
▪ Nuk ka prova bindëse që sugjerojnë një rrezik në rritje të kancerit me barna biologjike ose sintetike, por të dhënat në lidhje me rrezikun e kancerit të lëkurës janë më pak të qarta. Ne rekomandojmë përdorimin e një kremi dielli me SPF të lartë.
▪ Nëse jeni duke marrë një bar biologjik ose sintetik, është e rëndësishme të raportoni çdo shenjë ose simptomë të një mpiksjeje gjaku (dhimbje gjoksi, gulçim, kollitje me gjak, dhimbje këmbësh, ënjtje etj.).
▪ Mund të përjetoni reaksione në vendin e injektimit ndaj ilaçeve që i injektoni vetë. Vendosja e një komprese të ftohtë mund të ndihmojë. Zakonisht kjo zvogëlohet me kohën. Nëse keni një reaksion të rëndë ose të vazhdueshëm, kontaktoni mjekun.
▪ Pas dozës së parë është e rëndësishme të njoftoni mjekun e familjes, në rast se keni ndonjë reaksion.
▪ Është e rëndësishme të njoftoni mjekun tuaj specialist reumatolog nëse vuani nga efekte anësore.
▪ Nëse zhvilloni ndonjë anafilaksi ose efekte anësore të rënda, ndërprisni ilaçin dhe kërkoni ndihmë urgjente.
Ulja e dozës
Sa kohë do të marr ilaçin tim modifikues biologjik të sëmundjes reumatike?
▪ Nëse po i përgjigjeni trajtimit dhe jeni në remision pas dy vjetësh, mund të shqyrtohet ulja e disa prej ilaçeve.
▪ Fillimisht, do të ndalet çdo steroid i mbetur dhe sigurohemi që jeni në dozën optimale të terapisë.
▪ Më pas, mund të merrni pjesë në një program reduktimi të dozës me zgjatje të intervaleve ndërmjet injeksioneve, në mënyrë të kontrolluar.
▪ Ne do t’ju ofrojmë informacion me shkrim për këtë dhe hapat e nevojshëm nëse simptomat tuaja përkeqësohen.
▪ Nuk do të ketë reduktim të furnizimit me ilaçe gjatë provës së uljes së dozës, kështu që do të mund të riktheheni te doza standarde nëse dëshironi.
▪ Jo të gjithë pacientët arrijnë ta ndërpresin plotësisht trajtimin, por shumë mund të zgjasin intervalin mes dozave.
▪ Nëse dëshironi të zvogëloni dozën pas 2 vitesh, por kjo nuk është diskutuar ende, flisni me mjekun tuaj.
/Telegrafi/