Nëna i kishte vdekur nga kanceri.
Vite më vonë, ai dhe bashkëpunëtorët e tij fituan një betejë të rëndësishme në luftën ndaj kësaj sëmundjeje.
Duket si hark rrëfimi i një protagonisti librash e filmash, i heroit që shkon të marrë “hakmarrjen personale” ndaj keqbërësit të tij, në këtë rast, ndaj perandorit të të gjitha sëmundjeve, siç e quan Siddhartha Mukherjee kancerin.
Si i qetë dhe i përmbajtur, flegmatik e i matur, Harold Varmusit nuk i pëlqen kjo mënyrë e të parit të gjërave në intervistën që ai e dha së fundmi në Klan Kosova.
Këtë triumf moral dhe shkencor, Varmusi e sheh si të bëmë për komunitetin në përgjithësi, pa rrezikuar ta reduktojë në motiv të ngushtë që buron nga dhimbja personale apo përvoja e ngushtë familjare.
Ai bashkë me J Michael Bishop fituan Nobelin për Mjekësi dhe Fiziologji “për zbulimin e origjinës qelizore të onkogjeneve retrovirale”, një zbulim që ndryshoi rrënjësisht mënyrën se si kuptohej lidhja midis viruseve dhe kancerit.
Një zbulim i tillë hapi rrugë për studimin e proto-onkogjeneve që rregullojnë rritjen e qelizave dhe se si mutacionet shpien te kanceri. Puna e Varmusit dhe kolegëve e kolegeve të tij shënoi një pikë kthese në të kuptuarit e bazave molekulare të kësaj sëmundjeje dhe kontribuoi në krijimin e terapive molekulare më të avancuara. Ajo përfaqësonte fazën fillestare të zhvillimit të trajtimeve të targetuara dhe të personalizuara për kancerin, si dhe çeli perden ndaj horizonteve të reja në studimin e profileve molekulare të llojeve të ndryshme të kësaj sëmundjeje.
Varmusi po ashtu kishte shërbyer si udhëheqës i Instituteve Kombëtare të Shëndetësisë së ShBA-së për gjashtë vjet në vitet 1990-ta, teksa nga 2010-ta, për pesë vjet, ishte në krye të Institutit Kombëtar për Kancer.
Si erdhi te zbulimi & si ndryshoi të kupturarit tonë?
Epo, këto janë dy pyetje shumë të mëdha. Para së gjithash, puna filloi me kureshtjen se si një qelizë normale bëhet qelizë kanceroze. Ky është mister i dukshëm e me rëndësi të madhe biologjike, por është gjithashtu një çështje me rëndësi të jashtëzakonshme njerëzore për shkak të nevojës sonë për të kontrolluar si lind kanceri dhe çfarë mund të bëjmë kur ndodh kanceri te njerëzit.
Kishte shumë arsye për të menduar se mund të përfshihej edhe gjenetika, por në kohën kur ne filluam punën që çoi te Çmimi Nobel, nuk ekzistonin teknikat për të analizuar të gjithë gjenomin e njeriut ose gjitarëve dhe për të bërë sekuencimin e ADN-së. Të gjitha ato teknika ishin ende pjese e së ardhmes. Një mënyrë e mundshme për t’u përpjekur të kuptosh se si lind kanceri është përdorimi i viruseve, të cilët janë shumë të thjeshtë nga ana gjenetike. Ata kanë vetëm disa gjene, dhe megjithatë infektimi me disa prej këtyre viruseve bën që qelizat normale të bëhen kanceroze.
Si ndodh kjo? Epo, puna e bërë nga një numër virologësh çoi në të parit se disa gjene brenda gjenomeve të viruseve ishin përgjegjëse për veprimin që shkaktonte kancerin nga këto viruse. Një nga këta viruse ishte një u tillë që u zbulua te pulat më shumë se 100 vjet më parë nga Peyton Rouse në Universitetin Rockefeller.
Ky virus quhet virusi i sarkomës së Rouse-it. Ndër personat që përpiqeshin të studionin këtë virus, kishte shumë pasiguri përse virusi mbante një gjen që shkaktonte kancer dhe nga kishte ardhur ai gjen. Ajo që vendosëm të bënim unë dhe kolegu im, Mike Bishop, ishte të pyesnim nëse ky gjen mund të kishte ardhur nga qeliza normale. Dhe në fakt, kur përdorëm teknika që atëherë ishin të reja, sot janë shumë të njohura, si hibridizimi molekular, ne ishim në gjendje të tregojmë se gjeni që mbante virusi, që ishte në gjendje të bënte një qelizë e infektuar të bëhej kanceroze, ishte një gjen që ishte marrë nga një version i mëparshëm i virusit që nuk shkaktonte kancer. Gjeni kishte ndryshuar në disa mënyra të rëndësishme, por në thelb ishte një gjen normal qelizor që ishte prekur nga mutacionet. Kjo çoi në idenë se ndoshta gjenet që po zbulonim duke përdorur viruse kanceroze si virusi i sarkomës së Rouse-it mund të na ndihmonin të kuptonim cilat janë ato pak gjene, nga mijëra që kemi në trupin tonë, që shkaktojnë kancerin te njerëzit.
Kjo rezultoi të ishte e vërtetë. Shumë viruse të tjera të së njëjtës klasë, një klasë e njohur si retroviruse, një klasë virusesh në të cilën përfshihet edhe HIV-i, shkaktari i AIDS-it, gjithashtu mbajnë gjene të tilla. Shumë nga gjenet që tani e dimë se janë të rëndësishme për shkaktimin e kancerit te njerëzit janë të kësaj klase dhe u zbuluan përmes metodave të ngjashme për të ndjekur gjene kanceroze të një virusi deri te paraardhësi i tij në qelizat normale të njeriut. Shumë nga barnat që tani përdoren në atë që quhet terapi precize mjekësore janë barna që pengojnë aktivitetet enzimatike ose aktivitete të tjera të proteinave të prodhuara nga ato gjene. Për ta përmbledhur përgjigjen për pyetjen tuaj, ne ndihmuam në të kuptuarit se si lind kanceri dhe dhamë disa udhëzime për zhvillimin e barnave që, ndonëse jo gjithmonë shëruese, janë pjesë të rëndësishme të regjimit terapeutik që kemi për trajtimin e pacientëve me kancer sot. Në disa raste, ne u japim njerëzve shumë vite shtesë jete, ndonjëherë rikthejmë jetëgjatësinë normale. Në raste të tjera, fatkeqësisht, qelizat kanceroze zhvillojnë rezistencë ndaj barnave që mund të kenë funksionuar fillimisht, por që kanë funksionuar vetëm për disa muaj apo vite.
Fitoret më të mëdha & ngecjet aktuale në luftën kundër kancerit
Shkallët e vdekshmërisë nga kanceri janë ende shumë të larta, por ne kemi arritur përparim jo vetëm duke identifikuar gjenet e kancerit që janë përgjegjëse për zhvillimin e kancerit dhe duke çuar në atë që quhet terapi precize që ndërhyn në aktivitetet e atyre proteinave të mutuara por gjithashtu kemi arritur shumë përparim, jo për shkak të punës sime, por të punës së të tjerëve, në zhvillimin e trajtimeve imunitare kundër kancerit. Këto kanë qenë përparime të mëdha. Ne gjithashtu kemi shënuar shumë përparim në diagnostikë dhe në mënyrat për të ndjekur ecurinë e një kanceri gjatë trajtimit të pacientëve. Kemi arritur progres në zbulimin e hershëm dhe një pjesë e këtij progresi ka ndikuar në atë mënyrë që u ka lejuar njerëzve të shmangin kancerin metastatik që përfundon duke i vrarë, për shembull, në përdorimin e kolonoskopisë dhe metodave të tjera për të zbuluar kancerin e zorrës së trashë në një fazë të hershme kur ai mund të shërohet.
Ç’armik është qeliza kanceroze, e ç’armik virusi?
Fillimisht më lejoni të theksoj se shumica e kancerëve te njerëzit nuk shkaktohen nga viruset. Ata shkaktohen nga mutacione që prekin gjene që ndonjëherë janë shfaqur në viruse që shkaktojnë kancer te kafshët. Nganjëherë ato prekin gjene që nuk kanë qenë kurrë të përfshira në ndonjë lloj kanceri viral, por gjithashtu ka disa lloje kancerësh te njerëzit që shkaktohen nga viruset. Një gjë shumë e rëndësishme që e sjell pyetja juaj është përmendja e zhvillimit të një vaksine kundër virusit human papilloma, e cila ka pasur një ndikim të madh në ndihmën për parandalimin e kancerit të qafës së mitrës dhe në fakt edhe disa llojeve të tjera të kancerit që shkaktohen drejtpërdrejt nga ky virus. Po ashtu, virusi i hepatitit B të njeriut shkakton kancer në mëlçi.
Kjo është vërtetuar shumë vite më parë, por disa dekada më parë zhvillimi i një vaksine kundër virusit të hepatitit B ka ofruar imunitet kundër infektimit nga ky virus dhe ka ulur ndjeshëm incidencën e kancerit të mëlçisë. Mutacione ndodhin në trupin tonë gjatë gjithë kohës dhe disa nga ato mutacione prekin rritjen e qelizave në një mënyrë që shërben si pararendëse e kancerëve të zhvilluar, por në fund të fundit ajo që na intereson janë qelizat kanceroze që rriten në mënyrë të pakontrolluar dhe në fund pushtojnë shumë inde të ndryshme në trup dhe çojnë në vdekjen e individit. Një nga sfidat e mëdha në kërkimin modern për kancerin është identifikimi i atyre qelizave që janë mutuar gjatë jetës sonë dhe që duhet të eliminohen për të shmangur shfaqjen e kancerëve që në fund janë vdekjeprurëse dhe vrasin individin. Kjo është një sfidë që nuk është zgjidhur ende, dhe është një sfidë që studiuesit e kancerit në të ardhmen dhe të tashmen duhet ta ballafaqojnë sepse ne ende kemi një incidencë shumë të lartë të kancerit. Do të ketë gjithmonë kërcënim nga kanceri te njerëzit dhe të gjitha kafshët, sepse një nga veçoritë e jetës që është thelbësore për evolucionin është ndryshimi në informacionin gjenetik që të gjithë ne e bartim. Ne nuk do të mund t’i shmangim ndryshimet në gjenomin tonë që i quajmë mutacione, dhe ato mutacione do të çojnë në mënyrë të pashmangshme në ndryshime të vetive të rritjes që i lejojnë qelizat të përparojnë në trupat normalë, dhe do të jetë thelbësore që të fillojmë ta kuptojmë këtë tension dhe këtë situatë në “shoqërinë” e qelizave që përbëjnë trupin tonë, në mënyrë që të mund të shmangim shkatërrimin nga sëmundja klinike që e quajmë kancer.
Si t’i ballafaqojë shkenca dinamikat ndryshuese politike?
Bëj shkencë për më shumë se 50 vjet dhe nën të dy administratat, atë republikane dhe demokrate – dhe në përgjithësi politikanë qëllimmirë kanë mbështetur nismën që u krijua në Amerikë pas Luftës së Dytë Botërore për të mbështetur komunitetet shkencore që ekzistojnë në sektorin tregtar, në akademi, në institucionet kërkimore, në qeverinë federale dhe në qeveritë shtetërore. Ka ekzistuar një pranim i përgjithshëm që puna shkencore çon në përmirësime në shëndetësi, përmirësime në mjedis, rregullim të industrisë së barnave, arsim më të mirë dhe përfitime tregtare që kanë qenë shumë të dobishme për Shtetet e Bashkuara.
Administrata aktuale, sipas mendimit tim, po minon përparimin që është bërë gjatë këtyre rreth 50 vjetëve, dhe unë po përpiqem t’i kritikoj për gjërat që po bëjnë e që mendoj se janë në thelb shkatërruese për ndërmarrjen shkencore. Nuk dua të përdor metafora mjekësore për ta përshkruar këtë. Thjesht dua të them: ja cilat janë gjërat që mendoj se nuk janë të përshtatshme dhe të sigurohemi që po inkurajojmë njerëzit të bëjnë shkencë të mirë dhe që po ofrojmë një nivel të mjaftueshëm financimi për të siguruar që shkenca të jetë një proces konkurrues ku propozimet më të mira tërheqin financime federale dhe shkencëtarët e financuar nga qeveria federale prodhojnë ide dhe rezultate të reja që përfitojnë sektorin tregtar dhe krijojnë produkte që përmirësojnë shëndetin, mirëqenien dhe kushtet e përgjithshme të jetesës për qytetarët e vendit tonë dhe qytetarët e botës.
Një nga gjërat më të mira rreth shkencës është se ajo është një aktivitet ndërkombëtar. Ka një gjuhë të përbashkët, jo vetëm anglishten, por praktikën e shkencës, rregullat sipas të cilave bëjmë gjykime për natyrën janë universale dhe ato i bashkojnë njerëzit në mënyra që janë të dobishme për ne që përpiqemi të jetojmë jetë më të gjata dhe më të mira.
Ç’do të thotë politika e shkencave për ju?
Epo, kjo është një pyetje që me të vërtetë është e pamundur që t’i përgjigjem saktë, por unë kam pasur fatin të drejtoj agjenci federale madhore si Institutet Kombëtare të Shëndetit, dhe Institutin Kombëtar të Kancerit, dhe të marr pjesë në Këshillin Presidencial të Këshilltarëve për Shkencën dhe Teknologjinë, ku jemi përpjekur t’i përmirësojmë kushtet në të cilat bëhet shkenca, për t’u siguruar që shkenca mbikëqyret në një mënyrë të arsyeshme ku marrin pjesë si dega legjislative ashtu edhe ajo ekzekutive e qeverisë sonë në rregullimin dhe financimin e ndërmarrjes shkencore, dhe që produktet e shkencës shpërndahen në mënyrë të duhur te njerëzit e tjerë në botë përmes metodave të përndritura të botimit, dhe që produktet e shkencës, rezultatet, vëzhgimet themelore mbi funksionimin bazë të formave të jetës, shfrytëzohen nga entitete tregtare që zhvillojnë barna, pajisje dhe instrumente të tjera që ndihmojnë në përmirësimin e shëndetit njerëzor. Kam pasur fatin të jem pjesë e këtij komuniteti që ka zhvilluar mënyra të reja për të diagnostikuar, parandaluar dhe trajtuar kancerin, dhe ndonëse jemi ende larg përfundimit të kësaj pune, kemi shënuar shumë përparim dhe kjo, sipas mendimit tim, ka ardhur falë një bashkëpunimi të përndritshëm mes qeverisë dhe akademisë me synimin për t’i vënë produktet në dispozicion të qytetarëve në mbarë botën. Një nga nismat e mia të tanishme është përpjekja për të përmirësuar shëndetin në vendet në zhvillim përmes investimeve në hulumtimin e shëndetit global, dhe atje kemi nevojë jo vetëm për bashkëpunim mes shkencëtarëve dhe qeverisë në një vend, por edhe mes vendeve të tëra, dhe kjo krijon një nivel tjetër kompleksiteti, i cili, mendoj unë, ia vlen shumë për t’u kuptuar dhe për t’u nxitur.
Si do të ndihmonit një vend në zhvillim si Kosova?
Epo, nuk mund të them konkretisht, por në përgjithësi ideja është që shkencëtarët të cilët mblidhen në konferenca, apo përmes korrespondencës ose internetit, të identifikojnë probleme në kujdesin dhe kërkimin mjekësor që mund të përparojnë përmes bashkëpunimeve midis shkencëtarëve në vendet më të zhvilluara dhe atyre në vendet që thjesht nuk kanë pasur burime për të ndërtuar një proces të fuqishëm kërkimor mjekësor. Kjo, padyshim, ka ndodhur në shumë pjesë të botës.
Sapo jam kthyer, për shembull, nga një udhëtim në Tanzani në Afrikën Lindore, ku ka shumë njerëz të zgjuar pa qasje në disa nga teknikat e reja kërkimore, nga të cilat mund të përfitonin ndjeshëm përmes një bashkëpunimi si ai që zhvillohet midis Qendrës për Shëndet Global të Cornell-it dhe spitalit që pata mundësinë ta vizitoja. Pra, po shoh si funksionon kjo gjë, dhe gjithçka është shumë specifike për vendin dhe njerëzit. Por talenti ekziston kudo në botë dhe ekzistojnë probleme mjekësore kudo në botë, dhe është vetëm çështje bashkimi e koordinimi.
Nuk ekziston ndonjë recetë të përgjithshme. Mendoj se gjërat funksionojnë më mirë kur ka marrëdhënie njerëzore që përfundojnë duke bashkuar njerëzit për të punuar mbi probleme me interes të përbashkët.
Vdekja e nënës suaj nga kanceri & triumfi juaj eventual shkencor
Po e sqaroj që në fillim: nëna ime ka vdekur nga kanceri i gjirit përpara se unë të bëja ndonjë kërkim për kancerin. Shikoni, mendoj se njerëzit e lidhin veten me këtë çështje, dhe problemi i kancerit në një familje është një problem shumë emocional. Por nuk është diçka që unë e kam lidhur drejtpërdrejt me punën time të përditshme në kërkimet për kancerin. Do të ishte tepër e vështirë ta bëja këtë, sepse nëna ime vdiq në vitin 1971, kur unë sapo po filloja të punoja me virusin Rous Sarkoma. Ngjau që disa vite më vonë fillova të punoja me një virus që shkakton kancer të gjirit, të njëjtin lloj kanceri nga i cili vdiq nëna ime. Këto çështje i mora përsipër sepse ishin shkencërisht interesante dhe të rëndësishme, dhe mendoja se ishin fusha ku mund të jepja një kontribut të vërtetë. Por nuk ishin çështje që i mora përsipër vetëm sepse nëna ime kishte pasur kancer të gjirit. Mendoj se kjo është një mënyrë tepër e thjeshtuar e të parit se si njerëzit e zgjedhin profesionin e tyre. Mund të ketë ndikuar në motivimin tim, por nuk mund të ndjekësh këtë lloj pune vetëm me qëllimin për të bërë diçka për dikë, në këtë rast, për dikë që ka vdekur tashmë.
Por…a nuk e shton kjo përvojë një shtresë krenarie?
Mendoj se do të ndihesha krenar për punën që kemi bërë, pavarësisht nëse nëna ime do të kishte apo jo kancer. Kështu e shoh unë. Njerëz të tjerë mund ta shohin ndryshe. Është ndryshe nëse ke të bësh me një sëmundje shumë të rrallë. Ka shkencëtarë që kanë ndjekur sëmundje që kanë prekur familjet e tyre dhe që janë unike për ato familje. Kjo është një situatë tjetër. Unë isha i motivuar për të studiuar kancerin shumë përpara se të dija që nëna ime kishte kancer gjiri. Ishte një problem i rëndësishëm njerëzor dhe një problem për të cilin mjetet shkencore, të sapozhvilluara, ishin të përshtatshme për të kuptuar natyrën e kësaj sëmundjeje të zakonshme njerëzore.
Filozofia, letërsia & ju
Mendoj se shkrimi është një aftësi shumë me rëndësi dhe është shumë e rëndësishme që shkencëtarët të jenë në gjendje të shprehen, si në diskutime të tilla si ky që po e bëjmë, ashtu edhe me shkrim, sepse t’i shkruash rezultatet e tua dhe t’i përshkruash për shkencëtarët e tjerë, por edhe për publikun e gjerë, është një funksion shumë i rëndësishëm për një shkencëtar. Gjithashtu mendoj se shkencëtarët duhet të marrin pjesë në ngjarje kulturore dhe unë lexoj shumë, si letërsi artistike ashtu edhe jofiksion, si dhe vazhdoj të jem një mbështetës i fortë i shumë llojeve të aktiviteteve kulturore: muzikës, artit, teatrit dhe filmave, si dhe letërsisë. Kjo është thjesht pjesë e të qenit njeri, dhe kontributet e saj aktuale në shkencën time, mendoj se nuk janë edhe aq të rëndësishme, përveç kur përpiqem të bëj një përshkrim të rezultateve tona dhe të shpjegoj se çfarë kuptimi kanë.
Krahasim midis përvojës si shkencëtar dhe si udhëheqës i IKSh-ve?
Drejtimi i një organizate është shumë i ndryshëm nga drejtimi i një laboratori, sigurisht, sepse ndërveprimet me politikanët, publikun dhe sektorë të tjerë të shumtë në mjekësi janë shumë të zakonshme. Duhej të shkoja në Kongres dhe të kërkoja fonde, të bashkëpunoja me njerëz të tjerë në administratë, në këtë rast administrata Clinton, për të argumentuar rëndësinë e IKSh-ve, që kishte jo vetëm një buxhet të madh, por edhe një buxhet në rritje, dhe kjo duhej justifikuar për shumë njerëz, në një mënyrë që nuk më duhej ta bëja me studentët apo postdoktorantët në laboratorin tim.
Pra, jeta në laborator, të menduarit për shkencën çdo ditë, është një aktivitet shumë i ndryshëm. Sigurisht që kemi pasur diskutime dhe mosmarrëveshje, por të gjithë ishin të fokusuar te parimi kryesor, ndërsa në qeveri gjërat janë shumë më komplekse. Ka para në dispozicion për të bërë një numër të caktuar gjërash në një gamë shumë të gjerë temash dhe rëndësia për të mbrojtur relevancën e punës që bëhet nga një agjenci si IKSh-të është thjesht pjesë e terrenit, është arsyeja pse e quajmë “politikë”. Bëhet fjalë për mënyrën se si njerëzit mblidhen, japin para përmes taksave dhe përfaqësuesit e atyre njerëzve, anëtarët e Kongresit dhe administrata, vendosin si do t’i përdorin ato para për mirëqenien publike. Pra, është një veprimtari e këndshme, është një veprimtari e vështirë, por është e ndryshme në shumë mënyra nga përpjekja për të bërë zbulime mbi jetën natyrore përmes eksperimenteve dhe punës intelektuale.
The post Shkenca përballë kancerit…dhe “politikës” appeared first on Klan Kosova.
