Sanksionet gjithëpërfshirëse ekonomike dhe ushtarake të OKB-së janë rivendosur ndaj Iranit – 10 vjet pasi ato u hoqën në një marrëveshje të rëndësishme ndërkombëtare mbi programin e tij bërthamor.
Masat e reja hynë në fuqi pasi tre partnerët evropianë të marrëveshjes – Mbretëria e Bashkuar, Franca dhe Gjermania – aktivizuan të ashtuquajturin mekanizëm “snapback”, duke akuzuar Iranin për “përshkallëzim të vazhdueshëm bërthamor” dhe mungesë bashkëpunimi.
Irani pezulloi inspektimet e objekteve të tij bërthamore – një detyrim ligjor sipas kushteve të marrëveshjes së vitit 2015 – pasi Izraeli dhe SHBA-të bombarduan disa nga vendet e tij bërthamore dhe bazat ushtarake në qershor.
Presidenti i tij, Masoud Pezeshkian, këmbënguli javën e kaluar se vendi nuk kishte ndërmend të zhvillonte armë bërthamore.
Rivendosja e sanksioneve – të cilat Pezeshkian i përshkroi si “të padrejta dhe të paligjshme” – është goditja e fundit ndaj një marrëveshjeje që u shpall si një pikë kthese në marrëdhëniet perëndimore me kombin islamist të izoluar prej kohësh kur u arrit për herë të parë.
Plani i Përbashkët Gjithëpërfshirës i Veprimit (JCPOA) vendos kufizime mbi instalimet bërthamore të Iranit, rezervat e tij të uraniumit të pasuruar dhe sasinë e kërkimit dhe zhvillimit që mund të ndërmarrë.
Ai synon t’i lejojë Iranit të zhvillojë infrastrukturën e tij të energjisë bërthamore pa u larguar drejt prodhimit të armëve bërthamore.
Irani e rriti aktivitetin e tij të ndaluar bërthamor pasi Donald Trump tërhoqi SHBA-në nga marrëveshja gjatë mandatit të tij të parë si president në vitin 2016.
Ai e ka kritikuar vazhdimisht marrëveshjen, të negociuar nën paraardhësin e tij Barack Obama, si të gabuar, duke u zotuar të negociojë kushte më të mira.
Bombardimi i objekteve bërthamore nga SHBA-të dhe Izraeli në qershor kishte për qëllim të përmbyste një pjesë të progresit bërthamor të Iranit, si dhe ta ndëshkonte atë për armatosjen e përfaqësuesve rajonalë që kanë sulmuar vazhdimisht Izraelin.
Ndërsa Trump tha se këto kishin shkaktuar “dëme monumentale”, të tjerë hedhin dyshime mbi masën në të cilën ato kishin penguar programin bërthamor të Iranit.
Irani theksoi se sulmet “ndryshuan në thelb situatën” dhe e bënë mbështetjen ndërkombëtare për marrëveshjen bërthamore “të vjetëruar”.
Aleatët evropianë që mbeten palë në marrëveshje ende shpresojnë se negociatat do të sjellin një ulje të tensioneve.
“Ne i kërkojmë Iranit të përmbahet nga çdo veprim përshkallëzues”, thanë ata në një deklaratë të përbashkët, duke shtuar: “Rivendosja e sanksioneve të OKB-së nuk është fundi i diplomacisë”.
Bisedimet midis tri vendeve dhe Iranit në margjinat e Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në fillim të kësaj jave nuk arritën të prodhonin një marrëveshje që do të kishte vonuar rivendosjen e sanksioneve.
Ministrat e jashtëm të “E3” thanë se nuk kishin “zgjidhje tjetër” përveçse të aktivizonin procedurën e rikthimit, pasi Irani kishte “shkelur vazhdimisht” angazhimet e tij.
Ata përmendën dështimin e Iranit për të “ndërmarrë veprimet e nevojshme për të adresuar shqetësimet tona, as për të përmbushur kërkesat tona për zgjatje, pavarësisht dialogut të gjerë”.
Në mënyrë specifike, ata përmendën refuzimin e Teheranit për të bashkëpunuar me mbikëqyrësin bërthamor të OKB-së, Agjencinë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA). /Telegrafi/