Çfarë ndodh në organizëm, cilat janë simptomat dhe si lidhet rezistenca ndaj insulinës me obezitetin, diabetin tip 2 dhe sëmundjet e zemrës
Rezistenca ndaj insulinës është një gjendje në të cilën përqendrimi i zakonshëm i insulinës në organizëm nuk është i mjaftueshëm për të ushtruar efektin mbi indet. Indet, tek të cilat insulina vepron, e transmetojnë më dobët sinjalin që insulina u jep qelizave, sinjal që rrit ose ul aktivitetin e gjeneve të caktuara.
Efekti i insulinës në organizëm
Efektet kryesore të insulinës janë: marrja e glukozës pas ushqimit nga indet (sidomos nga muskujt skeletorë), pengimi i prodhimit të tepërt të glukozës në mëlçi, sinteza e rezervave të glukozës në mëlçi dhe muskuj, si dhe orientimi i lëndëve ushqyese të mbetura drejt qelizave të indit dhjamor. Kjo është vetëm një pjesë e efekteve që insulina realizon në trup.
Muskujt skeletorë, duke e marrë më dobët glukozën nga gjaku nën ndikimin e insulinës, shkaktojnë që glukoza të qëndrojë më gjatë në gjak, duke mbajtur nivele të larta të saj. Kjo stimulon pankreasin endokrin (qelizat beta) të prodhojë më shumë insulinë, gjë që çon në hiperinsulinemi (përqendrim të lartë të insulinës në gjak).
Këtij procesi i kontribuon edhe mungesa e aktivitetit fizik, që rrit depozitimin e yndyrnave në qelizat muskulore.
Rezistenca ndaj insulinës zvogëlon aftësinë e organizmit për të frenuar prodhimin e glukozës në mëlçi, duke rritur përqendrimin e saj në gjak, çka çon në prodhimin edhe më të madh të insulinës.
Pra, rezistenca ndaj insulinës në inde shkakton rritjen e insulinës në gjak. Kjo është me rëndësi sepse insulina, përveçse hormon që ndihmon depozitimin e energjisë, pengon edhe shfrytëzimin e yndyrës nga adipocitet (qelizat dhjamore). Për këtë arsye, personat me nivele të larta të insulinës e kanë shumë më të vështirë të përdorin rezervat e yndyrës dhe varen kryesisht nga energjia e marrë përmes ushqimit.
Pacientët me rezistencë ndaj insulinës shpesh ankohen se janë gjithmonë të uritur dhe se, megjithëse hanë më pak, nuk humbasin peshë, përkundrazi, shpesh shtojnë.
Kjo ndodh sepse insulina e lartë e orienton energjinë drejt qelizave dhjamore, duke penguar shfrytëzimin e saj pasi të depozitohet.
Sot, me konsum të shpeshtë dhe shpesh të tepruar ushqimi, pankreasi është i detyruar të prodhojë vazhdimisht insulinë për të mbajtur glukozën në normë, duke depozituar tepricat si glikogjen në mëlçi e muskuj dhe si yndyrë në qelizat dhjamore.
Nivelet e larta të insulinës nxisin obezitetin, ngurtësimin e enëve të gjakut dhe hipertensionin. Nëse rezistenca ndaj insulinës vazhdon për një kohë të gjatë, qelizat beta të pankreasit lodhen: fillimisht humbasin aftësinë për të prodhuar mjaftueshëm insulinë, e më vonë edhe vdesin. Kështu shfaqet diabeti tip 2.
Çdo një nga këto gjendje, e sidomos kur shfaqen së bashku, siç ndodh shpesh, rrit rrezikun për sëmundje të zemrës dhe të enëve të gjakut (përfshirë qarkullimin cerebral), sëmundje të veshkave dhe madje shfaqjen e kancerit, transmeton Telegrafi.
Si diagnostikohet rezistenca ndaj insulinës?
Rezistenca ndaj insulinës zbulohet duke krahasuar nivelet e glukozës dhe insulinës në gjak esëll. Sa më i madh të jetë produkti i tyre mbi vlerën e parashikuar, aq më e madhe është rezistenca, që do të thotë se nevojitet më shumë insulinë për të mbajtur glukozën në kufij normalë.
Një tjetër metodë është testi i tolerancës ndaj glukozës: pacientit i jepen 75 g glukozë në mëngjes, esëll, dhe matet reagimi i organizmit.
Në fazat e hershme, rezistenca ndaj insulinës manifestohet me një rritje të madhe të insulinës. Kur, 3–5 orë pas konsumit, glukoza bie nën 4 mmol/L, ndodh hipoglicemia stimuluese, që tregon se qelizat beta janë të dëmtuara dhe hiperinsulinemia zgjat shumë, shenjë paralajmëruese e diabetit tip 2.
Testi i tolerancës orale pesëorësh (OGTT), me matje të glukozës dhe insulinës çdo orë, është “standardi i artë” për diagnostikimin e çrregullimeve të glukoregulimit dhe rezistencës ndaj insulinës. Ai është shumë më informativ sesa testi dyorësh, i cili fatkeqësisht përdoret shpesh.
Pasi të konstatohet rezistenca ndaj insulinës, është e nevojshme të përcaktohet shkalla e dëmtimit të qelizave beta, për të identifikuar gjendjet e para-diabetit ose diabetit tip 2, që kërkojnë trajtim të posaçëm. Gjithashtu kontrollohet prania e hipertensionit, sëmundjes ishemike të zemrës, çrregullimeve të lipideve dhe nevoja për trajtimin e tyre.
Trajtimi i rezistencës ndaj insulinës
Mund të përdoren barna si metformina dhe pioglitazoni, sipas vlerësimit të mjekut. Por, përveç medikamenteve, është jetike ndryshimi i stilit të jetës – ushqimi dhe aktiviteti fizik.
Qëllimi është të shmanget stimulimi i tepërt i qelizave beta, të reduktohet pesha trupore dhe të rritet ndjeshmëria e indeve ndaj insulinës.
Ushqimi
▪ Ulja e marrjes së kalorive deri në nivelin e nevojshëm për metabolizëm.
▪ Më shumë rëndësi se sasia, ka lloji i ushqimit: duhen shmangur ushqimet që stimulojnë shumë insulinën.
▪ Përdorimi i ushqimeve me indeks glikemik dhe insulinemik të ulët.
▪ Shmangia e sheqernave, ushqimeve me shumë niseshte dhe produkteve të miellit.
▪ Shmangia e mesvaktit: intervalet më të gjata midis vakteve ndihmojnë uljen e insulinës dhe shfrytëzimin e rezervave të yndyrës.
Aktiviteti fizik
Që glukoza e konsumuar të përpunohet nga muskujt, depozitat e glikogjenit në muskuj duhen zbrazur dhe kjo arrihet vetëm përmes aktivitetit fizik. Aktiviteti ndihmon që trupi të përdorë yndyrat e depozituara dhe rrit ndjeshmërinë e indeve ndaj insulinës.
Kush duhet të mendojë më shumë për rezistencën ndaj insulinës?
▪ Personat obezë, sidomos ata me obezitet abdominal.
▪ Ata që kanë të afërm me diabet tip 2.
▪ Pacientët me hipertension ose sëmundje ishemike të zemrës.
▪ Persona me histori familjare të sëmundjeve kardiovaskulare.
▪ Ata që kanë pasur peshë të ulët në lindje.
▪ Gratë që kanë lindur fëmijë me peshë të madhe, kanë pasur diabet gestacional ose sindromin e vezoreve policistike.
▪ Gratë me çrregullime të ciklit menstrual në fund të të 30-ave ose gjatë të 40-ave.
▪ Shfaqja e akneve në këtë moshë shpesh është shenjë e hershme e rezistencës ndaj insulinës.
Simptomat e hipoglicemisë (dridhje, uri, djersitje, ankth) 3–4 orë pas vakteve të pasura me karbohidrate, që qetësohen pas një vakti të ri, shpesh tregojnë hiperinsulinemi dhe çrregullim të kontrollit të glukozës. /Telegrafi/