Nga inteligjenca dhe aftësitë komunikuese, te prirja ndaj stresit dhe fobive, gjenetistët tregojnë cilat tipare kalojnë brez pas brezi
Fëmija merr gjysmën e materialit gjenetik nga secili prind. Meqenëse edhe nëna dhe babai kanë trashëguar nga 50% e gjeneve të tyre prej prindërve, logjikisht mendohet se nipërit marrin rreth 25% të gjeneve nga gjyshërit. Por, studimet e reja tregojnë se kjo shifër nuk është fikse, shpërndarja e gjeneve varet nga faktorë rastësorë dhe kombinime të ndryshme.
P.sh., gjyshja nga nëna ka lidhje më të ngushtë gjenetike me nipërit, sepse u transmeton kromozomin X si djemve, ashtu edhe vajzave. Kështu, kontributi i saj mund të jetë nga 25 deri në 29%. Nga ana tjetër, gjyshja nga babai ia transmeton kromozomin X vetëm mbesave. Ndërsa gjyshi nga babai është më i lidhur me nipërit përmes kromozomit Y, të cilin ia ka dhënë djalit të tij dhe ky, më pas, ia kalon të birit.
Disa tipare nuk shfaqen menjëherë te fëmijët e prindërve, por dalin vetëm në brezin e tretë. Njohja e tipareve, zakoneve dhe sëmundjeve të gjyshërve ndihmon për të kuptuar më mirë personalitetin e fëmijës, si dhe mund të japë një pasqyrë për të ardhmen, transmeton Telegrafi.
1. Shkathtësitë komunikuese
Gjenet ndikojnë edhe në mënyrën si sillemi, si krijojmë miqësi dhe si lidhemi me të tjerët. Gjenet WSCD2 dhe Pcdh15 lidhen me ekstroversionin dhe introversionin dhe kalojnë brez pas brezi.
▪ Ekstrovertët janë të shoqërueshëm, të hapur dhe energjikë.
▪ Introvertët janë më të përmbajtur, të qetë dhe të përqendruar në botën e tyre të brendshme.
Studiuesit sugjerojnë: djemtë trashëgojnë shkathtësitë komunikuese kryesisht nga gjyshi nga nëna, ndërsa vajzat nga gjyshja nga babai.
2. Fobitë
Frikërat irracionale mund të jenë të trashëguara. Përjetimet traumatike të gjyshes gjatë shtatzënisë mund të ndikojnë gjenetikisht te nipërit dhe mbesat.
▪ Fobitë nga kafshët (qen, merimanga, gjarpërinj).
▪ Frika nga lartësitë, uji, zjarri ose lufta.
Këto fobi nuk shfaqen gjithmonë në fëmijërinë e hershme, por mund të aktivizohen në rrethana të ngjashme me ato që përjetoi gjyshja.
3. Dorëmajtët
Në vitin 2008, gjenetistët nga Universiteti i Edinburgut identifikuan gjenin LRRTM1, të njohur si “gjen i dorëmajtëve”. Ai trashëgohet më shpesh nga linja mashkullore, pra nga gjyshi te nipërit.
Ky gjen lidhet edhe me qendrat e të folurit në tru dhe shpesh shoqërohet me aftësi të jashtëzakonshme: ndjeshmëri muzikore, dhunti matematikore dhe kujtesë fotografike.
4. Aftësia për t’u rikuperuar shpejt
Disa njerëz kanë aftësinë të pushojnë vetëm 4–5 orë dhe sërish të ndihen të freskët dhe produktivë. Kjo lidhet me gjenin pTyr362His, i njohur si “gjeni i Thatcher-it” (sipas Margaret Thatcher).
Kjo prirje trashëgohet kryesisht nga gjyshja tek djemtë e vajzës së saj, por jo te fëmijët e djalit.
5. Aftësitë për menaxhimin e parave
Prirja për të kursyer dhe për të menaxhuar me maturi financat ka komponentë gjenetikë dhe shpesh shfaqet tek brezi i tretë.
▪ Vajzat e trashëgojnë këtë tipar nga gjyshi i nënës.
▪ Djemtë e trashëgojnë këtë tipar nga gjyshja e babait.
Personat me këtë prirje janë më të organizuar, kanë vetëkontroll më të madh dhe janë më pak të rrezikuar nga obeziteti, duhanpirja apo alkooli.
6. Inteligjenca
Studimet sugjerojnë se aftësitë intelektuale transmetohen pjesërisht nga babai te vajza, ndërsa djali shpesh trashëgon inteligjencën nga gjyshi.
Siç thotë një thënie popullore: “Natyra pushon tek fëmijët e gjeniut.”
7. Prirja ndaj stresit dhe depresionit
Nëse gjyshja ka vuajtur nga depresioni ose ka përjetuar stres të madh gjatë shtatzënisë, nipërit dhe mbesat e vajzës së saj mund të kenë sistem nervor më të ndjeshëm.
Stresi kronik dhe depresioni mund të dëmtojnë materialin gjenetik, duke u shfaqur tek brezi i tretë. Lajmi i mirë është se këto ndryshime mund të zbuten me terapi psikologjike dhe trajtime bihejviorale.
8. Sindroma e teshtitjes ndaj dritës
Disa njerëz teshtijnë kur shikojnë diellin ose një dritë shumë të fortë. Ky fenomen, i njohur si “sindroma e teshtitjes”, është gjenetik dhe shpesh trashëgohet nga gjyshi nga nëna.
Nuk përbën rrezik shëndetësor, por është thjesht një veçori interesante biologjike.
9. Prirja për rrezik dhe aventura
Disa gjene që lidhen me kërkimin e rrezikut, adrenalinës dhe sporteve ekstreme trashëgohen direkt nga babai.
Prandaj, fëmijët e burrave aventurierë kanë më shumë gjasa të kenë një natyrë të trazuar dhe të mos jenë të prirur për bindje të rrepta.
Përmbledhje:
Tiparet që fëmijët trashëgojnë nga gjyshërit shkojnë përtej ngjashmërive fizike, përfshijnë sjelljen, inteligjencën, aftësitë sociale dhe madje edhe prirjet emocionale. Disa janë pothuajse të siguruara gjenetikisht, ndërsa të tjera shfaqen vetëm në rrethana të caktuara ose tek brezi i tretë. /Telegrafi/