Muhammad al-Idrisi [1100–1165] ishte gjeograf i shquar arab. Lindi në Seutë në Afrikën e Veriut dhe thuhet se ka studiuar në Kordobë, duke udhëtuar gjerësisht nëpër Andaluzi dhe Afrikën e Veriut. Për arsye që nuk janë të qarta, ai u vendos në oborrin e mbretit Roger II të Siçilisë (sundoi në vitet 1105–1154), për të cilin përpiloi një gjeografi të botës së njohur. Kjo vepër, e njohur si Libri i Roxherit [Tabula Rogeriana], është ndarë në shtatë zona klimatike. U kompletua në vitin 1154 dhe jep disa të dhëna të dobishme mbi Shqipërinë dhe Maqedoninë.
Nga: Muhammad al-Idrisi
Përktheu në anglisht: Robert Elsie[1]
Përkthimi në shqip: Telegrafi.com
Mund të themi se territori venedikas, toka e sllavëve dhe, në përgjithësi, gjithçka që laget nga Deti Adriatik është e rrethuar nga Lindja nga një varg malor që fillon 30 milje nga Adrianopoja (Edirne). Këto male quhen Lessû (Lezha) dhe në majë të tyre ndodhet një qytet me të njëjtin emër. Ato shtrihen në drejtim të veriut deri në Kastoria dhe ka gjithashtu një varg malor përballë Drastit (Durrësit), përmes të cilit kalon rruga që të çon në atë qytet dhe më tej. Atje, ky varg malor quhet al-Tamûra (Tomorr). Tre lumenj që rrjedhin drejt Lablûnës (Vlorës) dhe Durrësit e kanë burimin aty. Lumi i parë, ai i Vlorës, quhet Shuzza (Vjosa), i dyti quhet Dâblî (Devolli), dhe i treti quhet Istrîna (Drini). Ky varg shtrihet pastaj nga rruga e Durrësit deri 40 milje larg, te Jâdhra (Zarë). Nga pika më e afërt me Adrianopojën dhe qytetin e Janinës, ka një varg malor që shtrihet deri në gjirin e Detit të Peloponezit dhe përfundon 80 milje nga Teba. Naupaktosi ndodhet në bregdet, në këmbët e këtij vargu.
]Sa i përket malit të Lezhës, të cilit i jemi referuar, ai ndodhet 15 milje nga Durrësi. Nga qyteti i Lezhës deri në Duljînë (Ulqin) në Detin Adriatik janë 30 milje. Dhe, nga atje deri te mali janë 12 milje.
Ky varg malor shtrihet, së pari, afër Antibrës (Tivarit), një qytet i bukur i ndërtuar në shpat mali tre milje nga deti, ashtu si dhe mali; së dyti, deri te Qadara (Kotorr), një vend që ndodhet tri milje nga malet në skaj të njërit prej vargjeve; dhe, së treti, në qytetin e Raguzës (Dubrovniku), që gjithashtu ndodhet në skaj të maleve.
Përballë qytetit të Kotorit, për të cilin kemi folur, dhe përtej maleve në një distancë prej 15 miljesh, ndodhet Qâmyû,[2] një qytet i lulëzuar, i ndodhur pranë një vargu malor që e rrethon në formën e një kâf-i,[3] në mënyrë që të mund të hysh në të vetëm nga njëra anë.
Vargu malor vazhdon drejt Stagnoit (Ston), ku ngrihet një masiv i lartë dhe i madh malor, mbi të cilin është ndërtuar qyteti. Pastaj shtrihet deri në Asbâlatû (Split) …
Midis Detit Adriatik dhe ngushticave të Kostandinopojës ka shumë vende të famshme, qytete dhe kryeqendra. Synojmë, me ndihmën e Zotit, t’i përmendim ato me radhë dhe në hollësi. Si i tillë, themi se rruga nga Durrësi në Akhrisopoli (Hrisopoli) është si më poshtë:
Nga Durrësi, në brigjet e Detit Adriatik, duke udhëtuar në tokë në drejtim të Kostandinopojës, së pari arrihet në Petrelë, e ndodhur në një kodër, në një distancë prej dy ditësh udhëtim. Nga aty, janë edhe katër ditë deri te Okhrida (Ohër). Ky qytet është i shquar për rëndësinë e tij në tregti dhe mirëqenie. Është ndërtuar mbi një kodër të bukur jo larg një liqeni të madh, ku peshkojnë me varka. Ka shumë toka të kultivuara përreth liqenit, i cili ndodhet në jug të qytetit. Perimetri i liqenit zgjat pak më shumë se tre ditë udhëtim.
Nga aty janë dy ditë rrugë deri në Bûlghû (Pollog/Tetovë), një qytet i bukur që ndodhet në majën e një mali të lartë. Një ditë më larg, në drejtim verilindor, ndodhet Asqûfia (Shkupi), një qytet i madh i rrethuar nga toka të kultivuara, me shumë vreshta dhe fusha. /Telegrafi/
_____________
[1] Pjesë nga: H. Bresc & A. Nef (red.): Idrîsî, la première géographie de l’Occident, Paris 1999, fq. 401-403; dhe E. Cerulli, F. Gabrieli, G. Levi della Vida, L. Petech, G. Tucci (red.): Al-Idrisi, Opus Geographicum, fash. V, Naples & Rome 1975, fq. 792-793. Përkthyer nga Robert Elsie. Publikuar fillimisht në R. Elsie: Early Albania, a Reader of Historical Texts, 11th – 17th Centuries, Wiesbaden 2003, fq. 21-22.
[2] Vend i paidentifikuar.
[3] Shkronja e 22-të e alfabetit arab.