Fuqia e protestave në Serbi është e jashtëzakonshme, e pamatshme dhe mendoj se askush nuk duhet ta nënvlerësojë fuqinë e popullit, thotë Sreqko Gjukiq, ish-diplomat dhe anëtar i Forumit për Marrëdhënie Ndërkombëtare në Serbi, në intervistë për The Geopost.
Ai shton se regjimi në Beograd tani është në një kurth, pa asnjë rrugëdalje nga kjo situatë përveçse të largohet nga pushteti.
“Sigurisht, një regjim kaq diktatorial dhe autoritar nuk do ta bëjë këtë nëse nuk është absolutisht e nevojshme.” Qeveria, thekson ai, është shumë e vetëdijshme se po hyjmë në fazën përfundimtare të “luftës civile në Serbi”. Ai shton se lufta civile në Serbi nuk ka vazhduar vetëm për një ose dy muajt e fundit. “Lufta civile në Serbi ka vazhduar që kur kjo qeveri erdhi në pushtet. Atëherë e ndau popullin në dy kampe.” Gjukiq është i bindur se Serbia ka ende ditë dhe javë zgjidhjeje përpara dhe se kjo zgjidhje, “më duket mua, sipas një logjike, do të arrijë kulmin diku rreth përvjetorit të katastrofës që ndodhi në Novi Sad.”
Intervista e plotë:
The Geopost: Cili është potenciali i protestave aktuale disamujore në Serbi, dhe a mund ta prishë ndërhyrja e forcave të sigurisë, të cilat janë shumë të dukshme midis protestuesve, rrugën drejt një Serbie potencialisht pak më të mirë?
Gjukiq: Dhe 10 ose 11 muajt e fundit kanë treguar tashmë se ky pushtet nuk po dobësohet. Dhe në fakt, pyetja kryesore sot është se si t’i japim fund këtyre protestave, në mënyrë që ato të marrin një formë demokratike, në mënyrë që të përfundojnë në një mënyrë demokratike dhe jo në ndonjë mënyrë tjetër brutale, jodemokratike. Mendoj se kjo është pyetja kryesore me të cilën përballet lëvizja, kryengritja në Serbi. Mendoj se edhe vetë regjimi është i vetëdijshëm për këtë. Dhe se tani është thjesht në një kurth, pa rrugëdalje nga kjo situatë përveçse të largohet nga pushteti, por sigurisht që një regjim kaq diktatorial autoritar nuk do ta bëjë këtë nëse nuk detyrohet.
Dhe të gjitha rrethanat e çojnë atë në përfundimin se shumë shpejt do të gjendet në një situatë ku do të duhet të tërhiqet nga skena politike në Serbi, pavarësisht nga të gjitha thashethemet e ndryshme që qarkullojnë. Përfshirë atë që keni shtuar në këtë çështje – shërbime të caktuara që ishin të përfshira, e kështu me radhë. Shërbimet kanë punuar dhe janë gjithmonë duke punuar, unë kurrë nuk do t’i vendosja ato mbi pushtetin e popullit, as nuk janë mbi pushtetin e popullit, siç është treguar tashmë nga një sërë ngjarjesh, një sërë rrethanash historike, një sërë gjërash, në fund të fundit në vetë Serbinë. Sepse nëse ato kanë punuar, dhe kanë punuar që nga fillimi, kur lëvizja studentore ishte më e dobët, më e çorganizuar, tani lëvizja, siç thashë, është rritur në një proces të përgjithshëm civil, tani është një forcë e pandalshme dhe asnjë shërbim nuk mund ta ndalojë atë, asnjë shërbim nuk mund ta parandalojë atë. Pra, do të thoja se, siç është thënë për disa vite para rezultatit të viteve 1990, po përballemi me ditë dhe javë zgjidhjeje, dhe më duket se, sipas një logjike të caktuar, kjo zgjidhje do të arrijë kulmin diku rreth përvjetorit të katastrofës që ndodhi në Novi Sad (1 nëntor) dhe mori kaq shumë jetë të pafajshme, dhe as sot nuk i njohim autorët dhe fajtorët e vërtetë, të cilët ende ende ecin përreth dhe mburren me lirinë e tyre.
The Geopost: Ju thatë se do të jenë vetëm edhe disa javë. A do të thotë kjo që qeveria do ta përshkallëzojë brutalitetin që po shohim në rrugë, dhe nëse e shohim nga jashtë, disa do të thonë se Serbia po rrëshqet në luftë civile. Cili është përshtypja juaj?
Gjukiq: Mendoj se qeveria do të përpiqet të jetë shumë brutale ndonjëherë. Nuk mund të jetë kështu gjatë gjithë kohës, sepse ndihet sikur njerëzit po reagojnë edhe më dhunshëm ndaj këtij brutaliteti. Qeveria është shumë e vetëdijshme se po hyjmë në fazën përfundimtare të luftës civile në Serbi. Le të mos e gënjejmë veten dhe të mendojmë se lufta civile në Serbi ka vazhduar vetëm për muajin e fundit, dy ditët, ose nuk e di sa javë.
Lufta civile në Serbi ka vazhduar që kur kjo qeveri erdhi në pushtet. Në atë kohë, ajo e ndau popullin në dy pjesë. Popullin e tyre dhe popullin tonë. Policinë e tyre dhe policinë tonë. Ajo i ndau njerëzit në patriotë dhe tradhtarë, bashkëpunëtorë dhe të tjerë të ndryshëm. Qeveria serbe ka një fjalor shumë të pasur për të përshkruar se si i ka ndarë dhe vazhdon t’i ndajë qytetarët e saj.
Dhe nuk kam asnjë dyshim se në të gjitha vitet që kur qeveria aktuale neoradikale erdhi në pushtet në Serbi, ka pasur një luftë civile.
Lufta civile nuk do të thotë vetëm luftime në rrugë ose, akoma më keq, të shtëna në rrugë. Lufta civile do të thotë dhe fillon me fjalë, dhe këtu agresioni dhe lufta civile me fjalë filluan pikërisht kur një qeveri neoradikale erdhi në pushtet në Serbi.
Pra, kjo ka ndodhur për rreth dhjetë ose më shumë vjet, por vitet e fundit është përshpejtuar, dhe tani me këto protesta nuk kemi vetëm një luftë civile verbale, por kemi edhe një përballje në rrugë, siç e kemi parë në javët e fundit, dhe sigurisht që tani do të hyjë në fazën e saj logjike përfundimtare.
The Geopost: Të mos harrojmë se Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, nuk e përmendi Serbinë në fjalimin e saj këtë javë. Pse? A u është dhënë autoriteteve serbe pak më shumë hapësirë për manovrim?
Gjukiq: Pyetja është pse kjo mungonte në fjalimin e saj, i cili, siç thonë, iu drejtua kombit, Evropës, Bashkimit Evropian e kështu me radhë. Mendoj se ka dy gjëra këtu. E para është se ajo ende nuk mund të heqë qafe ‘Aleksandarin e saj të dashur’. Sepse kujtojmë se jo shumë kohë më parë ajo ishte mysafire e Aleksandar Vuçiqit dhe se iu drejtua atij si ‘Aleksandari im i dashur’ ose ‘I dashur Aleksandar’, siç e kishte quajtur tashmë. Pra, ky është një moment. Momenti i dytë është ky moment ideologjik. Ka anëtarë të këtij fraksioni të krahut të djathtë, opsionit politik të krahut të djathtë të Partisë Popullore Evropiane (PPE), në të cilën partia e Vuçiqit ka statusin e vëzhguesit, me ambicie të mëdha për t’u bërë anëtare.
Mund të shohim se gjërat janë përmbysur plotësisht, dhe besoj se Ursula von der Leyen thjesht nuk mund ta kuptojë shkallën në të cilën kanë ndryshuar gjërat në Serbi dhe shkallën në të cilën ngjarjet në Serbi kanë ndryshuar situatën në Bashkimin Evropian në lidhje me ngjarjet në Serbi. Jo vetëm në Parlamentin Evropian, ku këto ditë u thyen shtizat mbi Serbinë, ose më saktë, shtizat nuk u thyen, por shtizat u koordinuan mbi Serbinë, sepse pati praktikisht debat unanim dhe qëndrime unanime, të njëjtat qëndrime mbi situatën në Serbi, shkeljen e të drejtave themelore të njeriut dhe vlerave themelore evropiane.
Të gjitha palët ranë dakord – nga e majta në të djathtë – përfshirë Partinë Popullore Evropiane dhe presidentin e saj (Manfred Weber) nga fraksioni i Parlamentit Evropian, i cili madje premtoi dhe tha se statusi i vëzhguesit të Partisë Popullore Serbe (SNS) në këtë ndërkombëtar evropian të krahut të djathtë do të rishikohej. Pra, gjërat kanë ndryshuar ndjeshëm në lidhje me Serbinë, dhe përsëri, më lejoni t’ju kujtoj me një fjali se studentët kanë dhënë një kontribut kyç në këtë. Le të kujtojmë maratonën e tyre dhe luftën e tyre për demokraci, dhe të gjithë e respektojnë këtë.
Shoh që lëvizja studentore në Serbi dhe studentët e Serbisë tani janë me të drejtë të nominuar për Çmimin Saharov në Evropë, i cili jepet pikërisht për gjëra të tilla si ato të iniciuara nga studentët serbë.
The Geopost: A mendoni se deklarata e Weberit se PPE mund ta përjashtojë SNS-në nga anëtarësimi i asociuar do të mbetet në nivel retorike, apo do të ketë realisht ndonjë prerje?
Gjukiq: Jo, mendoj se do të ndodhë gjithsesi. Ndoshta për disa njerëz, gjithçka që ka ndodhur deri më tani duhet të kishte ndodhur shumë më shpejt, dhe mendoj se duhet të kishte ndodhur shumë më shpejt dhe qëllimi i vërtetë i protestave në Serbi duhet të ishte njohur.
Megjithatë, ne gjithashtu e dimë pse kjo nuk ndodhi, sepse Vuçiq po blinte politikanë evropianë e kështu me radhë. Por tani maskat kanë rënë. Pra, nuk ka të bëjë vetëm me Brukselin dhe Parlamentin Evropian, por me faktin se shumë vende tashmë e kuptojnë këtë. Keni edhe Austrinë, Gjermaninë dhe shumë vende të tjera që kërkojnë një vlerësim objektiv të situatës në Serbi. Dhe ky është një proces që nuk mund të ndalet. Më lejoni të përmend vetëm se vendet tona fqinje në Bashkimin Evropian, Kroacia dhe Sllovenia, po i shohin gjithashtu proceset në vendin tonë përmes këtyre syve evropianë, dhe mendoj se ky proces ka filluar me shpejtësi të plotë drejt, shpresoj, një fundi demokratik.
The Geopost: Pas anulimit të diskutimit në panel “Serbia: një vend kandidat strategjik në një udhëkryq kritik”, në të cilin Ana Brnabiq ishte planifikuar të fliste në Bruksel të premten, misioni serb në BE do ta presë kryetarin e parlamentit serb në aktivitetin e vet. A tingëllon kjo si letra e Aleksandar Vuçiqit drejtuar The Guardian, në të cilën ai mburrej, por që në fakt përfundoi në seksionin e letrave drejtuar redaktorit?
Gjukiq: Epo, është e trishtueshme që qeveria serbe ka mësuar të debatojë ose midis vetes ose përmes mediave të saj, dhe se mund t’u thotë opozitës dhe njerëzve që nuk pajtohen me qeverinë, me qëndrimet e saj, me politikat e saj, të mos i dëgjojnë, t’i injorojnë.
Megjithatë, The Guardian ka treguar se ku i takon letra e Vuçiqit, dhe tani ky panel, i cili supozohet të zhvillohet në Bruksel, ka treguar se jo të gjithë në këtë panel do të duartrokasin dhe brohorasin për Ana Brnabiqin dhe politikën serbe. Përkundrazi, njerëzit duan të vërtetën dhe gjërat e duhura dhe vlerat demokratike, jo mashtrime dhe gënjeshtra me të cilat i kemi bombarduar për 14, 13 vjet që kur erdhën në pushtet.
/The Geopost