Nga: Khaled Hassan / Newsweek
Përkthimi: Telegrafi.com
Zhvillimet më transformuese në Lindjen e Mesme shpesh ndodhin pa paralajmërim. Ftohja mes Kajros dhe Riadit është një nga këto ndryshime. Pëshpëritjet për përplasje thelbësore janë bërë tashmë publike, duke çarë një nga aleancat më të rëndësishme në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut. Kjo përçarje, e rrënjosur në përplasjen e filozofive qeverisëse, po përshpejton fragmentimin rajonal.
Tensioni kryesor është përplasja filozofike mes liderëve. Princi i Kurorës Saudite, Mohammed bin Salman, me “Vizionin 2030” të tij po promovon shumëllojshmërinë ekonomike dhe reformën meritokratike – një sfidë e drejtpërdrejtë ndaj modelit të presidentit egjiptian Abdel Fattah el-Sisi, i cili bazohet në autoritetin nga lart-poshtë dhe në një ekonomi të dominuar nga ushtria.
Kjo divergjencë është konkretizuar në politika praktike. Arabia Saudite është frustruar me atë që sheh si shfrytëzim të bujarisë së Gjirit nga ana e Egjiptit, pa asnjë reformë domethënëse. Ndërmjet viteve 2013 dhe 2019, Riadi i dha Kajros afërsisht 25 miliardë dollarë në ndihmë financiare – një litar shpëtimi për të cilin vetë presidenti Sisi pranoi se e kishte shpëtuar Egjiptin nga “mbytja”. Por, deri në vitin 2023, Riadi kishte kaluar plotësisht në një politikë të stilit “Arabia Saudite në radhë të parë”, duke kërkuar reforma ekonomike si kusht për mbështetje të mëtejshme. Kontrasti është i qartë: Arabia Saudite ndjek një politikë të privatizimit agresiv, ndërsa ekonomia e dominuar nga ushtria në Egjipt ka akumuluar një borxh dërrmues prej 168 miliardë dollarësh.
Marrëdhënia është shndërruar në mjet presioni. Arabia Saudite mban në dorë kartat ekzistenciale të ekonomisë së brishtë të Egjiptit. Rreth 2.3 milionë emigrantë egjiptianë në Arabinë Saudite dërgojnë miliarda në remitanca vjetore. Këto remitanca përfaqësojnë afërsisht 44-61 për qind të rezervave valutore të Egjiptit, të mbështetura kryesisht nga komuniteti emigrant në Arabinë Saudite – diaspora më e madhe egjiptiane në botë. Programi i “saudizimit” rrezikon miliona vende pune, ndërsa investimet e mëdha të kthyeshme saudite përdoren si mjet shtrëngues.
Pavarësisht parashikimeve për një rritje të PBB-së prej 4.7 për qind në vitin 2026, ekonomia e Egjiptit mbetet në thelb e brishtë. Kjo e bën atë të ndjeshme ndaj presionit të Riadit, i cili tashmë ka treguar gatishmëri për të zhvendosur investimet drejt presidentit të ri të Sirisë, Ahmed al-Sharaa, pavarësisht protestave të Kajros.
Përçarja është më e dukshme në qasjet kontradiktore ndaj konflikteve rajonale. Kur kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, bëri një batutë për themelimin e një shteti palestinez në territorin saudit, ministria e Jashtme e Egjiptit reagoi me një deklaratë jashtëzakonisht të fortë, duke mbrojtur sovranitetin e Arabisë Saudite. Ky solidaritet performues nuk u prit mirë nga komentatorët sauditë, të cilët argumentuan se Egjipti e kishte ekzagjeruar seriozitetin e komenteve të Netanyahut, në përpjekjen për ta përfshirë Arabinë Saudite në konfrontim me izraelitët.
Ky konflikt ka paralizuar bashkëpunimin shumëpalësh arab. Egjipti, historikisht aleati më i afërt i ushtrisë sudaneze, ka përsëritur “rëndësinë e ruajtjes së institucioneve kombëtare të Sudanit” – një qëndrim që është në kundërshtim të drejtpërdrejtë me thirrjen e Emirateve të Bashkuara Arabe për përjashtimin e asaj që komentatorët e afërt me Emiratet e kanë quajtur “ushtria e udhëhequr nga Vëllazëria Myslimane”.
Më e rëndësishmja, konflikti egjiptiano-saudit u përshkallëzua përmes fushatave mediatike të lidhura me shtetin. Influencuesit egjiptianë, të lidhur me strukturat e inteligjencës, nisën sulme të egra personale, përfshirë fyerjet etnike ndaj familjes mbretërore saudite dhe sharjet e rënda kundër princit të kurorës. Gazetarët sauditë u përgjigjën në të njëjtën mënyrë, ndërsa njëri prej tyre – për të cilin thuhet se është i afërt me princin saudit – parashikoi fundin e sundimit të presidentit Sisi dhe burgosjen e tij të mundshme deri në vitin 2026. Kjo retorikë e helmuar publike sinjalizon një pikë pa kthim.
Nën këtë përplasje fshihet një përçarje më e thellë ideologjike. Vizioni i modernizimit i Arabisë Saudite sfidon modelin naserist që ka dominuar Egjiptin për dekada. Në shoqëritë arabe të drejtuara nga të rinjtë, plani pragmatik i Riadit po errëson diskursin nacionalist të Kajros dhe po riformëson madje edhe konceptin e identitetit arab. Sauditët gjithnjë e më shumë pretendojnë se egjiptianët nuk janë arabë në kuptimin e mirëfilltë, por folës të arabishtes nga Afrika e Veriut, dhe për pasojë nuk mund të pretendojnë (as të dëshirojnë) të udhëheqin Lindjen e Mesme.
Kjo përballje shënon një riorientim themelor. Erozioni i bashkëpunimit po fragmenton veprimin e përbashkët arab në çështjet kritike – nga Gaza deri te konfliktet për ujin e Nilit – duke përshpejtuar kthimin e rajonit në sferë konkurrente të ndikimit.
Presidenti Sisi përballet me një dilemë të pazgjidhshme: kolapsi është i mundshëm pa ndihmën nga Gjiri, por pajtimi me kërkesat saudite për reforma – veçanërisht reformimin e perandorisë ekonomike të ushtrisë – rrezikon vetë themelet e regjimit të tij.
Vitet në vijim ka gjasa të sjellin një përshkallëzim të kalkuluar – kufizime për fuqinë punëtore, zhvendosje të investimeve, luftë mediatike – duke shmangur një përçarje të plotë. Arabia Saudite është e vetëdijshme se kolapsi i Egjiptit do të sillte paqëndrueshmëri të papranueshme rajonale, ndërsa Egjipti kupton se një përballje e hapur do të përshpejtonte rënien e tij ekonomike.
Megjithatë, ndërsa të dyja vendet vazhdojnë rrugën e përplasjes, Lindja e Mesme përballet me një tranzicion të rrezikshëm. Në fund, kjo përçarje e heshtur mund të rezultojë më transformuese për rajonin sesa cilido revolucion apo luftë dramatike që ka dominuar lajmet në dekadat e fundit. /Telegrafi/