Ideja e zhytjes me dëshirë në ujë akullt nuk tingëllon shumë tërheqëse. Por, siç rezulton, përfitimet e një dushi të thjeshtë të ftohtë janë të shumta. Fundja, sportistët profesionistë përdorin rregullisht banjat me akull, dhe studime të shumta mbështesin pretendimet e tyre.
Përveç largimit të papastërtive dhe yndyrës nga lëkura, mund të prisni përmirësim të metabolizmit, rritje të shëndetit mendor, ulje të nivelit të stresit, lehtësim nga dhimbjet e kyçeve, dhe shumë përfitime të tjera shëndetësore.
Lexoni më poshtë se çfarë kanë thënë ekspertët rreth arsyeve pse duhet të bëni rregullisht dush të ftohtë.
Çfarë është terapia e ftohtë?
Terapia e ftohtë është praktika e zhytjes në ujë të ftohtë. Origjina e saj gjurmohet që në Greqinë e lashtë, ku përdorej kryesisht për relaksim dhe qëllime shoqërore. Sot, banjat e ftohta të njohura, si Plunge apo Ice Pod nga Pod Company, promovohen si pjesë e një procesi holistik për përmirësimin e shëndetit të përgjithshëm.
Por, zhytja në ujë të ftohtë mund të bëhet në shumë mënyra të ndryshme, pa pasur nevojë për pajisje luksoze apo çmime të larta. Dr. Majdoline Jayoushe, specialiste e mjekësisë së brendshme dhe asistente profesore në Mount Sinai, thotë se terapia e ftohtë mund të ushtrohet duke notuar në një pishinë të pa ngrohur ose thjesht duke bërë një dush të ftohtë.
A janë të mira dushet e ftohta për ju?
Përgjigjja e shkurtër është po — dushet e ftohta mund të jenë të mira për ju.
“Zhytja në ujë të ftohtë, në formën e ujit të ftohtë ose banjës me akull, është treguar se ka përfitime të shumta për sistemin kardiovaskular dhe endokrin, i cili rregullon prodhimin e hormoneve në trup, si dhe efekte pozitive në psikikën dhe sistemin imunitar tonë,” thotë Jayoushe.
Përfitimet
Jayoushe rendit përfitimet e mëposhtme të terapisë së ftohtë:
Ndihmon në luftimin e simptomave të depresionit
Kur trupi ekspozohet ndaj ujit të ftohtë, truri çliron endorfina për shkak të stresit. Kjo mund të ndihmojë në zhvillimin më të shëndetshëm të trurit dhe përmirësimin e shëndetit mendor. Megjithatë, nevojiten më shumë studime për të provuar se uji i ftohtë mund të kurojë depresionin.
Ul inflamacionin dhe enjtjen
Ekspozimi ndaj ujit të ftohtë rrit përqendrimin e hormoneve të stresit, të cilat dihet se nxisin prodhimin e biomarkuesve anti-inflamatorë. Kjo mund të ndihmojë në reduktimin e inflamacionit dhe mbrojtjen nga infeksionet.
Redukton dhimbjet kronike të kyçeve dhe muskujve
Gjithçka është edhe një lojë mendore. Ekspozimi ndaj temperaturave shumë të ftohta (midis 4–20°C) rrit hormonin norepinefrinë, i cili përmirëson vigjilencën dhe mund të ndihmojë në reduktimin e perceptimit të dhimbjes. Rritja e norepinefrinës shkakton ngushtim të enëve të gjakut, gjë që kontribuon në ndjesinë se po ndiejmë më pak dhimbje.
Ajo shton se ekspozimi ndaj ujit të ftohtë gjithashtu mund të ulë qarkullimin e gjakut në tru, të ndryshojë nivelin e ndërgjegjësimit dhe të shërbejë si shpërqendrim, duke devijuar sinjalet e dhimbjes.
Forcon sistemin imunitar
Edhe për periudha të shkurtra, reagimi i stresit që shkakton dushi i ftohtë ndikon pozitivisht në sistemin imunitar. Jayoushe thotë se studimet tregojnë rritje të qelizave të bardha të gjakut tek personat që notojnë në ujë të ftohtë, duke treguar përshtatje të sistemit ndaj stresit. Gjithashtu, është treguar se ekspozimi ndaj ujit të ftohtë redukton me 40% infeksionet e traktit respirator të sipërm.
Përmirëson metabolizmin
Dushët e ftohta mund të ndihmojnë në përmirësimin e metabolizmit. Studimet te minjtë tregojnë lidhje të fortë mes ekspozimit ndaj të ftohtit dhe humbjes në peshë. Edhe pse tek njerëzit rezultatet janë ende të paqarta, dihet që stresi termik rrit yndyrën kafe në trup, e cila ndihmon në djegien e glukozës dhe yndyrave.
Përmirëson ndjeshmërinë ndaj insulinës dhe ul rrezikun për diabetin e tipit 2
Rritja e metabolizmit ndikon edhe në ndjeshmërinë ndaj insulinës. Ajo funksionon njësoj si ushtrimet fizike, duke stimuluar trupin të përdorë më mirë insulinën.
Redukton pamjen e poreve dhe ndihmon në trajtimin e akneve
Përfitimet e tjera përfshijnë uljen e përkohshme të poreve dhe fryrjeve, pasi enët e gjakut ngushtohen, duke përmirësuar qarkullimin e gjakut dhe shëndetin e lëkurës.
Mund të lehtësojë simptomat e menopauzës
Jayoushe përmend studime që tregojnë se gratë perimenopauzale të moshës 45–59 vjeç, që bënin not në ujë të ftohtë, patën përmirësime të dukshme në luhatjet e humorit, djersitjet e natës dhe simptomat e tjera. Megjithatë, nevojiten më shumë studime.
Përmirëson shëndetin e përgjithshëm
Dushet e ftohta përmirësojnë faktorët e rrezikut kardiovaskular dhe metabolik, ulin rrezikun për sëmundje kronike si diabeti i tipit 2, rregullojnë hormonet e stresit dhe rrisin endorfinat që ndihmojnë në shëndetin mendor.
“Mendojeni si një tronditje të vogël për sistemin tuaj,” thotë ajo. “Kur je në ujë të ftohtë, truri është i përqendruar te ndjesia e pakëndshme dhe jo te mendimet stresuese. Të ndihmon të dalësh nga koka jote.”
Ajo shton se trupi hyn në reagimin “lufto ose ik” kur ndjen shokun e të ftohtit, duke çliruar adrenalinë dhe kortizol. Si përgjigje, trupi hiperventilon, rrit ritmin e zemrës dhe ngushton enët e gjakut. Kur lëkura mësohet me temperaturën, çlirohen hormonë si dopamina, serotonina dhe endorfinat, që sjellin ndjesi mirëqenieje dhe relaksi.
Louisa Nicola, neurofiziologe dhe drejtuese e podcast-it The Neuro Experience, shton se dushi i ftohtë ka përfitime edhe për lëkurën — ngushton poret, ul yndyrën dhe përmirëson shëndetin e përgjithshëm të lëkurës.
Cila është mënyra më e mirë për të bërë një dush të ftohtë?
Ngadalë dhe me kujdes është mënyra më e mirë për të bërë një dush të ftohtë. Dr. Jayoushe inkurajon njerëzit të fillojnë gradualisht, duke provuar temperaturën e ftohtë për disa sekonda në fund të dushit dhe duke kthyer çelësin nga uji i ngrohtë në të ftohtë, derisa të fillojë të ndihet i pranueshëm.
“Merrni frymë thellë dhe lëvizni nën dush në mënyrë që uji të përhapet njëtrajtshëm në të gjithë trupin,” thotë ajo.
Temperatura ideale e ujit për një dush që të konsiderohet i ftohtë është më pak se 60 gradë Fahrenheit (ose 15 gradë Celsius). Ajo shton se shkencëtarët e terapisë me të ftohtë rekomandojnë të bëni dush të ftohtë në pasdite apo mbrëmje për rezultate më të mira.
“Meqenëse temperatura e brendshme e trupit tonë ndryshon gjatë ditës, jemi më të ndjeshëm ndaj të ftohtit në mëngjes, kur temperatura jonë e brendshme është më e ulëta,” thotë ajo.
A ka ndonjë kohë të caktuar kur është më mirë të bëhet dushi i ftohtë?
Dr. Viola rekomandon që dushi i ftohtë të bëhet në mëngjes.
“Mund të ndërhyjë në gjumë nëse bëhet vonë në mbrëmje, pasi stimulon sistemin nervor,” thotë ajo. Siç u përmend më sipër, ekspozimi ndaj të ftohtit rrit vigjilencën, rrahjet e zemrës dhe adrenalinën, duke e bërë atë një mjet të shkëlqyer për t’u zgjuar.
Meqë dushët e ftohtë gjithashtu rrisin humorin, ajo thotë se mund të jenë pjesë e shkëlqyer e rutinës së mëngjesit. Edhe pse nuk ka një orar të saktë për të bërë dush, ekspertët rekomandojnë që dushi i ftohtë të mos bëhet menjëherë pas mëngjesit, për shkak të mungesës së të dhënave nëse ndikon në tretje.
Nëse stërviteni në mëngjes, mund ta përfshini dushin e ftohtë si pjesë të rutinës pas stërvitjes, për të ndihmuar në lehtësimin e inflamacionit dhe dhimbjeve muskulore.
Sa gjatë duhet të zgjasë një dush i ftohtë?
Nuk është e nevojshme të qëndroni gjatë nën ujë të ftohtë për të përfituar nga përfitimet e tij. Jayoushe përmend një studim të vitit 2016 në Holandë, i cili tregoi se personat që qëndruan nën dush të ftohtë për 30 deri në 90 sekonda patën një ulje prej 29% të ditëve të humbura nga puna për shkak të sëmundjes, krahasuar me ata që nuk bënin fare dush të ftohtë.
Prandaj, edhe vetëm disa sekonda nën ujë të ftohtë janë shumë të dobishme për trupin dhe shëndetin tuaj.
“Filloni me vetëm disa sekonda ekspozimi ndaj ujit të ftohtë,” thotë ajo. “Me kalimin e kohës, ndërsa trupi juaj përshtatet, rriteni ekspozimin me nga pesë sekonda në çdo dush, derisa të mund ta përballoni për të paktën 30 sekonda.”
Dush i ftohtë apo dush i ngrohtë?
Në disa raste, një dush i ngrohtë mund të jetë më i dobishëm se ai i ftohtë. Nicola thotë se studimet kanë treguar se banjat e ngrohta gjithashtu mund të përmirësojnë simptomat depresive, ashtu siç bëjnë dushët e ftohtë, dhe mund të ndihmojnë me pagjumësinë dhe cilësinë e gjumit.
Jayoushe thotë se uji i ngrohtë gjithashtu mund të ndihmojë në lehtësimin e dhimbjeve muskulore pas ushtrimeve, por shton se nevojiten më shumë studime për të vërtetuar nëse dushët e ngrohtë ofrojnë të njëjtat përfitime neurologjike si ato të ftohta.
Megjithatë, dushët shumë të nxehtë mund të thajnë lëkurën dhe flokët, prandaj është mirë të bëni dush me ujë të vakët, për një ekuilibër të shëndetshëm.
Cilat janë anët negative të dushit të ftohtë?
Ka disa efekte anësore negative që duhet marrë parasysh. Jayoushe shpjegon se ekspozimi i zgjatur ndaj temperaturave të ftohta (zakonisht më shumë se 15 minuta) mund të rrisë rrezikun për hipotermi, që mund të shkaktojë dëmtime serioze të nervave dhe plagë të rënda.
Kush nuk duhet të bëjë dush të ftohtë?
Personat me probleme kardiovaskulare, hipertension apo sëmundje të zemrës duhet të jenë të kujdesshëm me terapinë e ftohtë dhe të këshillohen me mjekun para se ta provojnë, shton Nicola.
Jayoushe pajtohet dhe thekson se mund të jetë e rrezikshme për të moshuarit me sëmundje të zemrës apo tension të lartë të pakontrolluar.
Nicola thotë gjithashtu se dushët e ftohtë duhet të shmangen nga personat me sëmundjen e Raynaud, një gjendje e ndjeshmërisë së lartë ndaj të ftohtit dhe problemeve të qarkullimit të gjakut.
Ajo këshillon edhe personat me sëmundje të frymëmarrjes, si astma, që të jenë të kujdesshëm kur ekspozohen ndaj kushteve shumë të ftohta.